Ο Ά(ι)δης , ο Κάτω Κόσμος, η Κόρη και το Ασυνείδητο.

Ἅιδης ( ἀ- στερητικό +  ἰδεῖν = αόρατος)

Ασυνείδητο ( ἀ- στερητικό  + συν + είδηση < ειδ- (< οἶδα : γνωρίζω) = αυτό που δεν γνωρίζω, το άγνωστο.

Όταν η όραση, μία από τις πέντε αισθήσεις συναντά την γνωστική λειτουργία (γνώση). Συνήθως αυτό που είναι αόρατο δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε εύκολα, μας είναι άγνωστη η φύση του.  Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως είναι ανύπαρκτο.

 

  Οι Τόποι των Μύθων: Ο Κάτω Κόσμος, παρουσίαση - έρευνα: Pedro Olalla

Το Ασυνείδητο αποτελεί μία από τις έννοιες που εισήγαγε ο Σίγκουντ Φρόυντ. Θέτοντας σχηματικά την μορφολογία των ψυχολογικών διαδικασιών, ο προαναφερόμενος παρομοίωσε αυτό που συμβαίνει στην ανθρώπινη προσωπικότητα, με αυτό που συμβαίνει και με ένα παγόβουνο: το μικρό εμφανές και ορατό μέρος , η κορυφή δηλαδή του παγόβουνου, και το μεγαλύτερο, η βάση και οι πλαγιές, παραμένει απόκρυφο, κρυμμένο, καλυμμένο.  Το ασυνείδητο μιά απύθμενη δεξαμενή, μιά απέραντη τράπεζα παιδικών και τρεχουσών εμπειριών, αναμνήσεων, φόβων, ορέξεων, επιθυμιών, ελπίδων, σκέψεων και ορμών μας,για τις οποίες όμως δεν έχουμε καμία σαφή επίγνωση. Όλες οι ασυνείδητες διαδικασίες και δραστηριότητες καταφέρνουν να μείνουν καλυμμένες, κρυφές, εκτός της ανθρώπινης επίγνωσης  μέσω της λεγόμενης λογοκριτικής διαδικασίας. Με διαιτητές το ΕΓΩ και το ΥΠΕΡΕΓΩ , οι σκέψεις , οι ενορμήσεις του ΕΚΕΙΝΟ (το ασυνείδητο μέρος της ψυχικής ζωής) εκσφεντονίζονται στο Ασυνείδητο μέρος της ανθρώπινης ψυχής 1, στον Άιδη, στον Κάτω Κόσμο, στα βάθυ της ψυχής." Καλεῖται δὲ Ἅιδης ἢ ὅτι καθ'ἑαυτὸν ἀόρατός ἐστιν..".
Τα ένστικτα, οι πρωτόγονες ορμές και επιθυμίες του ΕΚΕΙΝΟ  φωλιάζουν στο σκοτεινό Ασυνείδητο, μένουν εκεί γιατί αν βγούν στο φώς με την χειμαρρώδη ορμή, την αρτιότητα και την πραγματική τους διάσταση και μορφή,  δύναται να απειλήσουν την ισορροπία του ατόμου για την οποία αγωνίζεται το ΕΓΩ ( ο οργανωτικός πυρήνας της προσωπικότητάς), να ικανοποιούνται εξίσου οι απαιτήσεις όλων των πλευρών της ψυχικής δομής: του ΕΓΩ, του ΥΠΕΡΕΓΩ και του ΕΚΕΙΝΟ ( ώστε να υπάρξει δηλαδή ψυχολογική, κοινωνική και βιολογική αρμονία)2.

Salvador Dali

Το ΕΚΕΙΝΟ, "το πρωτόγονο μέρος της ψυχικής συσκευής δεν έχει όρια , είναι άχρονο και άλογο, χωρίς συνέπεια"3. Εκεί συνυπάρχουν τα  δύο ένστικτα - της ζωής και του θανάτου- η ορμή για ευχαρίστηση (λίμπιντο) σεξουαλικού χαρακτήρα, ονομαζόμενη και ορμή για ηδονή και το ένστικτο  της καταστροφής 4. " ἔχον χάσμα κατάγειον πρὸς τὴν ἄρκτον νενευκός, δι' οὗ μυθολογοῦσι τὸν Πλούτωνα μεθ'ἅρματος ἐπελθόντα ποιήσασθαι τὴν ἁρπαγὴν τῆς Κόρης"5, εδώ ο Πλούτωνας, ο  Ἅιδης απαγάγει την Κόρη ορμούμενος από την αρχή της ευχαρίστησης, από την ανάγκη του να λάβει σεξουαλική ευχαρίστηση και  να έχει στην απόλυτη κατοχή του το αντικείμενο του πόθου του, όμως όντας θεός του Κάτω Κόσμου, του Βασιλείου των Νεκρών συνυπάρχει ταυτοχρόνως μέσα του και το ένστικτο του Θανάτου, "κεκληρῶσθαι μὲν γὰρ αὐτὸν ἄρχειν τῶν ἀποθανόντων, καταδεξάμενον δὲ αὐτοὺς καὶ παραλαβόντα κατέχειν δεσμοῖς ἀφύκτοις, οὐδενὶ τὸ παράπαν τῆς ἄνω ὁδοῦ ὑφιέμενον", η ροπή του προς την  ικανοποίηση της επιθετικότητας. Το ένστικτο της καταστροφής εκδηλώνεται με την παραβατική πράξη της απαγωγής και το βίαιο χαρακτήρα της αποπλάνησης της Κόρης αλλά και μέσω των σκληρών βασανιστηρίων στα οποία υπέβαλε όσους είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα ή ὕβριν.
Δεν είναι τυχαίο ότι με αυτή του την πράξη ο Πλούτωνας διασάλευσε την αρμονία της φύσης, μέσω του θρήνου της Δήμητρας προκλήθησαν ξηρασίες, λιμοί και φυσικές καταστροφές. Ως μία προσπάθεια εξομοίωσης, προσομοιώνω την στάση του Δία με τις λειτουργίες του ΥΠΕΡΕΓΩ ( η συνείδηση περί του "πρακτέου", που αντιστοιχεί στην κοινωνική ζωή), την στάση της Δήμητρας με τις λειτουργίες του ΕΓΩ (ρύθμιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, προσπάθεια διαχείρισης των εξωπραγματικών απαιτήσεων του ΕΚΕΙΝΟ και κατεπέκτασιν την αντιστοιχία της με την ψυχολογική πτυχή της ψυχικής ζωής) και τέλος αυτή του Πλούτωνα με τις λειτουργίες του ΕΚΕΙΝΟ ( ορμή προς την ευχαρίστηση και την καταστροφή που αντιστοιχούν στην βιολογική πτυχή της ψυχικής ζωής του ανθρώπου). Τοιουτοτρόπως ,και ο άνθρωπος που δεν επιλύει επιτυχώς τις ενδοψυχικές του συγκρούσεις ( σε αντιστοιχία ΥΠΕΡΕΓΩ (Δίας) - ΕΓΩ (Δήμητρα) ΕΚΕΙΝΟ (Πλούτωνας), και δεν διατηρεί σε ισορροπία τις απαιτήσεις και επιθυμίες των τριών, διασαλεύεται η ψυχική του υγεία και ηρεμία.

Η Κόρη δεν είναι απλά το παθητικό αντικείμενο του Πόθου . Η αρπαγή της και η βρώση ενός σπόρου  ροδιού του Κάτω Κόσμου θα καθορίσουν τις εξελίξεις, με τις 3 Θεότητες να επιτυγχάνουν τελικά την πολυπόθητη ,για Θεούς και Ανθρώπους, συμφωνία. Ο Πλούτωνας έχοντας εξασφαλίσει την κατοχή του Αντικειμένου, έχει πάψει να είναι ο περιθωριακός και απομωνομένος Θεός.  Η Περσεφόνη θα γίνει ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ του Άιδου, υποχθόνιου( Ασυνειδήτου- σκότος- αόρατου) και των φωτεινών Θεών ( Συνειδητού - φως - επίγνωσης). Καταλαμβάνοντας το χώρο που αντιστοιχεί στο Υποσυνείδητο - ένα χώρο μεταξύ φωτός και σκοταδιού, Πάνω και Κάτω Κόσμου- μέσω αυτής έχουμε πρόσβαση στα άδυτα του Άιδου, του Ασυνείδητου.
Η απώθηση , ο παραγκωνισμός, η παραμέληση και ο φόβος του Ασυνείδητου, ενισχύονται με την άγνοια, την αμάθεια και ημιμάθεια."Τὸ δὲ Πλούτωνος,τοῦτο μὲν κατὰ τὴν τοῦ <πλούτου> δόσιν, ὅτι ἐκ τῆς γῆς κάτωθεν ἀνίεται ὁ πλοῦτος, ἐπωνομάσθη· ὁ δὲ "Ἅιδης," οἱ πολλοὶ μέν μοι δοκοῦσιν ὑπολαμβάνειν τὸ <ἀιδὲς> προσειρῆσθαι τῷ ὀνόματι τούτῳ, καὶ φοβούμενοι τὸ ὄνομα "Πλούτωνα" καλοῦσιν αὐτόν."6
  Χωρίς την προσπάθεια εξεύρεσης ηθικά και κοινωνικά αποδεκτών τρόπων διοχέτευσης της ενέργητικότητας και εκτόνωσης τόσο της  επιθετικότητας, όσο και της ορμής για ικανοποίηση, οι βιαιοπραγίες και η ανομία θα ήταν ανεξέλεγκτες και υπεράριθμες.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ - ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ - ΑΥΤΟΑΠΟΔΟΧΗ

ΠΗΓΕΣ

1, 2, 3, 4 : ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ -Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, ΙΩΑΝΝΟΥ Ν. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, 1998

5: Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 5, 3, 3, 4

6: Πλάτων, Κρατύλος, a, 5

Πλάτων, Κρατύλος, a, 5

τὸ δὲ Πλούτωνος,
τοῦτο μὲν κατὰ τὴν τοῦ <πλούτου> δόσιν, ὅτι ἐκ τῆς γῆς
κάτωθεν ἀνίεται ὁ πλοῦτος, ἐπωνομάσθη· ὁ δὲ "Ἅιδης," οἱ
πολλοὶ μέν μοι δοκοῦσιν ὑπολαμβάνειν τὸ <ἀιδὲς> προσειρῆσθαι
τῷ ὀνόματι τούτῳ, καὶ φοβούμενοι τὸ ὄνομα "Πλούτωνα"
καλοῦσιν αὐτόν.

Λεύκιος Ανναίος Κορνούτος, Επιδρομή των κατά την Ελληνικήν Θεολογίαν παραδεδομένων
καλεῖται δὲ Ἅιδης ἢ ὅτι καθ'
ἑαυτὸν ἀόρατός ἐστιν, ὅθεν καὶ διαιροῦντες Ἀΐδην
αὐτὸν ὀνομάζουσιν, ἢ κατ' ἀντίφρασιν ὡσὰν ὁ ἁν-
δάνων ἡμῖν· εἰς τοῦτον γὰρ χωρεῖν ἡμῖν κατὰ τὸν
θάνατον αἱ ψυχαὶ δοκοῦσιν ἥκιστα ἁνδάνοντος ἡμῖν
τοῦ θανάτου.
...
Κλύμενος ὁ Ἅιδης λέγεται τῷ αἴτιος εἶναι τοῦ
κλύειν· ἀὴρ γὰρ πεπληγμένος ἡ φωνή.

Λουκιανός, Περί Πένθους, 2, 12
τοῦτον δὲ τὸν Πλούτωνα τὴν παρ'
αὑτῷ πολιτείαν καὶ τὸν κάτω βίον καταστήσασθαι
τοιοῦτον· κεκληρῶσθαι μὲν γὰρ αὐτὸν ἄρχειν τῶν
ἀποθανόντων, καταδεξάμενον δὲ αὐτοὺς καὶ παρα-
λαβόντα κατέχειν δεσμοῖς ἀφύκτοις, οὐδενὶ τὸ
παράπαν τῆς ἄνω ὁδοῦ ὑφιέμενον πλὴν ἐξ ἅπαντος
τοῦ αἰῶνος πάνυ ὀλίγων ἐπὶ μεγίσταις αἰτίαις.

Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 5, 3, 3, 4
ἔχει δὲ καὶ πλησίον ἄλση [καὶ
λειμῶνας] καὶ περὶ ταῦτα ἕλη, καὶ σπήλαιον εὐμέ-
γεθες, ἔχον χάσμα κατάγειον πρὸς τὴν ἄρκτον νε-
νευκός, δι' οὗ μυθολογοῦσι τὸν Πλούτωνα μεθ'
ἅρματος ἐπελθόντα ποιήσασθαι τὴν ἁρπαγὴν τῆς Κό-
ρης.

Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 5, 4, 2, 1
τὸν γὰρ Πλούτωνα μυθολογοῦσι
τὴν ἁρπαγὴν ποιησάμενον ἀποκομίσαι τὴν Κόρην
ἐφ' ἅρματος πλησίον τῶν Συρακουσῶν, καὶ τὴν γῆν
ἀναρρήξαντα αὐτὸν μὲν μετὰ τῆς ἁρπαγείσης δῦναι
καθ' ᾅδου, πηγὴν δ' ἀνεῖναι τὴν ὀνομαζομένην
Κυάνην, πρὸς ᾗ κατ' ἐνιαυτὸν οἱ Συρακόσιοι πα-
νήγυριν ἐπιφανῆ συντελοῦσι, καὶ θύουσιν οἱ μὲν
ἰδιῶται τὰ ἐλάττω τῶν ἱερείων, δημοσίᾳ δὲ ταύ-
ρους βυθίζουσιν ἐν τῇ λίμνῃ, ταύτην τὴν θυσίαν
καταδείξαντος Ἡρακλέους καθ' ὃν καιρὸν τὰς Γη-
ρυόνου βοῦς ἐλαύνων περιῆλθε πᾶσαν Σικε-
λίαν.