Τρόποι προσωπικής ανάπτυξης και συναισθηματικής
ενίσχυσης των νέων
Ανάπτυξη διαφυλικών σχέσεων
Μία Απάντηση στην οικονομική κρίση

Ορίζω καταχρηστικά ως νέους τους ανθρώπους από : 18-35
ετών, χωρίς να θεωρώ ότι η βιολογική ηλικία συμπίπτει πάντοτε
με την ψυχική -ψυχολογική. Αυτό γίνεται με σκοπό να δώσω
ένα στίγμα του πληθυσμού στον οποίο απευθύνομαι.

Η ενηλικίωση έχει οριστεί ως μία περίοδος από την εφηβεία
μέχρι την πλήρη απόκτηση της κατάστασης που ονομάζουμε
ενήλικας. Στις σύγχρονες κοινωνίες αυτή η περίοδος μοιάζει να
επιμηκύνεται, όχι μόνο εξαιτίας της μακρόχρονης πλέον
εκπαίδευσης, αλλά και της αύξησης του χρόνου ανεργίας
μετέπειτα. Η οικονομική εξάρτηση, δημιουργεί δυσκολίες σε
έναν νέο ενήλικα στο να συγχρονίσει, να συνδυάσει και να
αναλάβει πλήρη υπευθυνότητα των κοινωνικών του ρόλων –
τους οποίους αναμένεται να έχει ολοκληρώσει μέχρι το τέλος
της ενήλικης ζωή του-τέτοιοι είναι το επάγγελμα, η
συζυγικότητα και η γονεϊκότητα , σύμφωνα με τους ειδικούς
Ηultsch & Plemons. ( Katica Lackovic – Grgin, Maja Dekovic,
Branko Milosavljevic, Cvek – Soric, Goran Opacic, Social
support and self – esteem in unemployed university
graduates, Adolescence. FindArticles. Com. 26 August, 2010).

Πως ανταποκρίνονται οι νέοι στη χώρα μας στους
κοινωνικούς τους ρόλους;

Έρευνες έχουν δείξει ότι μεγάλο ποσοστό Ελλήνων νέων
φεύγουν από την πατρική οικογένεια όταν παντρεύονται, ο
μέσος όρος ηλικίας των νέων που φεύγουν από την “ πατρική –
μητρική φωλιά ” κυμαίνεται μεταξύ 32 - 33 χρόνων, αντίθετα με
τους Ευρωπαίους που ο Μ.Ο. ηλικίας είναι πολύ χαμηλότερος.
Οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι
επηρεάζουν άμεσα και ριζικά τη ζωή τους.


Βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο:
«η κρίση είτε κοινωνική είτε πολιτική είτε οικονομική, δεν είναι
ένα ζήτημα που αντιμετωπίζουμε για πρώτη φορά. Έχουμε τρεις
σοβαρές υφέσεις κατά την τελευταία εκατονταετία: το κραχ του
’29, την οικονομική κατάρρευση των πρώην Σοβιετικών χωρών
στις αρχές του ’90 και την ασιατική οικονομική κρίση στην
εκπνοή του αιώνα».
Οι νέοι αναλογιζόμενοι τις οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες
στην παρούσα φάση δυσκολεύονται να δουν τη ζωή τους με μία
προοπτική, να κάνουν μακροπρόθεσμα σχέδια, να ονειρευτούν.
Νιώθουν εγκλωβισμένοι σε μία κοινωνία που φαντάζει στείρα.
Διανύουμε το στάδιο του πένθους , μετά το σοκ και τον θυμό. Οι
άνθρωποι βιώνουν οικονομικό στρες, η οικονομική και κοινωνική
τους ζωή είναι γεμάτη από στρεσσογόνα ερεθίσματα για τους
εργαζόμενους και τις οικογένειές τους και αποτελούνται τόσο
από υποκειμενικά όσο και αντικειμενικά συστατικά.
Για παράδειγμα:
η παράμετρος «εργασιακό status», αφορά τόσο την ανεργία,
που είναι αντικειμενικό στρεσσογόνο ερέθισμα, όσο και την
εργασιακή ανασφάλεια, που είναι υποκειμενικό ( υπάρχει
απόσταση μεταξύ του είμαι άνεργος και του φοβάμαι μην με
διώξουν από την δουλειά μου). Παρομοίως η παράμετρος
«ατομικό εισόδημα», αφορά τόσο την οικονομική ανέχεια που
είναι η αντικειμενική ανικανότητα πλήρωσης των τρεχουσών
οικονομικών αναγκών, όσο και την οικονομική πίεση που
αφορά στην υποκειμενική αίσθηση ανεπάρκειας του
εισοδήματος. Έτσι εξηγείται γιατί σε μια κοινωνία σε
οικονομική κρίση επηρεάζονται άμεσα και βαρύτερα οι φτωχοί
και οι άνεργοι αλλά το άγχος και η δυσφορία επηρεάζουν και το
υπόλοιπο, οικονομικά ισχυρότερο, κομμάτι του πληθυσμού.
Σε ατομικό επίπεδο, αξίζει να εξετάζονται τα αντικειμενικά
στρεσσογόνα ερεθίσματα, όπως ανεργία, εισόδημα νοικοκυριού,
αριθμός μελών οικογένειας, χρέος, ατομικές διαφορές στη
διαχείριση των χρημάτων, όπως τάσεις εξοικονόμησης χρημάτων
ή συσσώρευσης χρεών, καθώς και οι οικονομικές γνώσεις και
ικανότητες. Η εργασιακή ανασφάλεια φαίνεται να επηρεάζει
περισσότερο τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους και τις
γυναίκες”. (Ορέστης Γιωτάκος, Ψυχίατρος, Δντης Ψυχιατρικής Κλινικής 414


Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών, Info@obrela.gr Περιοδικό ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

http://www.prosarmogi.gr/prosarmogi-articles.html)

Μήπως θα πρέπει να διακρίνουμε το φοβάμαι μην μου συμβεί
να χάσω την δουλειά μου.....απο το μου συμβαίνει να είμαι
άνεργος ;
Συγκρίνοντας το παρελθόν με το παρόν βλέπουμε ότι:
εμπειρικές έρευνες πάνω στις επιπτώσεις της ανεργίας για την
δεκαετία του '30 αφορούσαν κυρίως τις υλικές επιπτώσεις . Την
δεκαετία του '80 όταν και πάλι απασχόλησε το ζήτημα της
ανεργίας ,οι έρευνες επικεντρώθηκαν στις ψυχολογικές
επιπτώσεις . Οι επιπτώσεις που αποκαλύφθηκαν από αυτές τις
έρευνες περιελάμβαναν : κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση ,
απάθεια, και αυτοαμφισβήτηση. Ενδεικτικά αναφέρομαι σε
έρευνα του 1981 και 1985 όπου μεταξύ 30% και 40% των
άνεργων ενήλικων αντιμετώπιζε σοβαρά συναισθηματικά
προβλήματα.
Πως μπορούν μετριαστούν οι συναισθηματικές – ψυχολογικές
επιπτώσεις της ανεργίας, της εργασιακής ανασφάλειας και του
οικονομικού στρες;

Ο Probst (2005) αναφέρει ότι η ύπαρξη κοινωνικής
υποστήριξης και η υποστήριξη στο χώρο εργασίας από
ανώτερους αλλά και συνεργάτες αποτελούν παράγοντες που
επηρεάζουν το οικονομικό στρες. Σημαντικό επίσης ρόλο
παίζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου,
που σχετίζονται με την αυξημένη ευαλωτότητα στην
ψυχοκοινωνική απειλή, όπως νεύρωση ή χαμηλή ανοχή στη
ματαίωση, τα ατομικά χαρακτηριστικά που αντικατοπτρίζουν
την ανάγκη αίσθησης ελέγχου των καταστάσεων και τα
ατομικά χαρακτηριστικά που αφορούν στο γενικό αίσθημα
αυτοεκτίμησης και προσωπικής αξίας” (Ορέστης Γιωτάκος,
Ψυχίατρος, Δντης Ψυχιατρικής Κλινικής 414 Στρατιωτικού Νοσοκομείου
Αθηνών, Info@obrela.gr Περιοδικό ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

http://www.prosarmogi.gr/prosarmogi-articles.html)

Οι φίλοι μαθηματικοί λένε: « πρόβλημα που δεν λύνεται ή
δεν είναι πρόβλημα ή εσύ κάνεις λάθος στην επίλυσή του ».
Παρατηρώντας την πραγματικότητα από την σκοπιά των
ανθρωπιστικών – κοινωνικών επιστημών ανακύπτουν δύο
ερωτήματα: αν τα πράγματα εξαρτώνται από εμάς για να


αλλάξουν έχουμε τη δύναμη να το κάνουμε; Αν κάποιο θέμα
δεν εξαρτάται από τη δική μας συμπεριφορά και στάση
εξολοκλήρου, γιατί να νιώθουμε ματαίωση όταν τα πράγματα
δεν πάνε όπως τα περιμένουμε; Ζητείται ελπίδα, μέσα από τα
όνειρα και τις σκέψεις, όμως μια ελπίδα ρεαλιστική,
σταθμισμένη βάσει της παρούσας κοινωνικο –οικονομικής
κατάστασης για να μην οδηγηθούμε στην απόγνωση.
Πράττοντας το καλύτερο δυνατόν, σε συνάρτηση με τις
ικανότητες, τα ταλέντα και τις δυνάμεις μας, έχοντας επίγνωση
των ορίων και των αντοχών μας δεν βιώνουμε εύκολα την
ματαίωση.

Αρκετές έρευνες έχουν εξετάσει το ρόλο της κοινωνικής
υποστήριξης προερχόμενη από ανεπίσημα δίκτυα-το
προσωπικό δίκτυο του καθενός: φίλοι, οικογένεια-και τον ρόλο
που μπορούν να παίξουν στην μείωση του άγχους . Γενικά έχει
υποστηριχθεί ότι η κοινωνική υποστήριξη που λαμβάνει το
άτομο μπορεί να λειτουργήσει ως μια περιοχή ενδιάμεσης
αποθήκευσης, απέναντι στο άγχος και έτσι να αλλάξουν τις
επιπτώσεις των στρεσσογόνων καταστάσεων που μειώνουν την
αυτοεκτίμηση και αίσθηση της αυτοπεποίθησης του ατόμου.
Σε πιλοτική έρευνα το 2010 στην Κροατία σε δείγμα
άνεργων πτυχιούχων των κοινωνικών επιστημών βρέθηκε
ότι: η έμπρακτη (συντελεστική) βοήθεια που παρείχαν
γονείς, φίλοι, αδέρφια, σύζυγοι στους άνεργους δυνητικά
λειτουργεί ως προστασία από τις αρνητικές επιπτώσεις
πάνω στην αυτοεκτίμηση, η πλειοψηφία των μακροχρόνια
ανέργων ήταν παντρεμένοι. Η εξήγηση που μπορεί να δοθεί
εδώ είναι πως η επιτυχία σε ένα κοινωνικό ρόλο, σε μία
αποστολή μπορεί να μετριάσει την ανεπιτυχή προσπάθεια σε
έναν άλλο τομέα, όπως είναι η εύρεση εργασίας. Μία ένδειξη
της σημασίας του συντρόφου είναι το αποτέλεσμα της
έρευνας ότι η έμπρακτη υποστήριξη με την παροχή
συμβουλών από τον σύντροφο αυξάνει την αυτοεκτίμηση
του ανέργου. Ο ρόλος του συζύγου μπορεί να βοηθήσει τον
άνεργο να οργανώσει και να δομήσει τον χρόνο και τις
καθημερινές του δραστηριότητες. Σίγουρα η εν λόγο έρευνα
δεν μπορεί να αποτελέσει απόδειξη αλλά ένδειξη για όλα τα


παραπάνω. Σύμφωνα με τους Feather & Bond οι άνεργοι
πτυχιούχοι που στερούνται σκοπού και οργάνωσης του
χρόνου στη ζωή τους έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση από
εκείνους που δήλωσαν σχετικά λιγότερες δυσκολίες στο πως
να εκμεταλλευτούν το χρόνο τους. Ίσως να υποθέτετε πως
τα αποτελέσματα της έρευνας θα ήταν διαφορετικά αν
απευθυνόταν σε άλλο πληθυσμό, λιγότερο “υποψιασμένο”,
δεν αποκλείεται να υπήρχαν και αποκλείσεις ( Katica
Lackovic – Grgin, Maja Dekovic, Branko Milosavljevic, Cvek –
Soric, Goran Opacic, Social support and self – esteem in
unemployed university graduates, Adolescence. FindArticles.
Com. 26 August, 2010). Γι’ αυτό το λόγο συνιστάται περαιτέρω
διερεύνηση της σχέσης των μεταβλητών κοινωνική υποστήριξη
και ψυχολογικές επιπτώσεις της ανεργίας σε μεγαλύτερο δείγμα
και πιο αντιπροσωπευτικό της εκάστοτε κοινωνίας.
Λαμβάνοντας υπόψη την βαθιά οικονομική ύφεση της
Κροατίας ( χώρα που μετά την διάλυση της Σοβιετικής
Ένωσης αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, ωστόσο το
εκπαιδευτικό σύστημα είναι δομημένο με τέτοιον τρόπο που
το άτομο να μπορεί να καλλιεργήσει δεξιότητες και ταλέντα)
τίθεται το ερώτημα:

Τελικά μήπως θα πρέπει να αναλογιστούμε πάνω σε τι είχαμε
επενδύσει ως άνθρωποι τόσα χρόνια; Ποιο ήταν το βασικό
κεφάλαιο που επενδύσαμε για το μέλλον μας; Συγκρίνοντας τις
ανησυχίες του παρόντος με την εμπειρία των παππούδων μας οι
πρόγονοι μας πως επέζησαν από την πείνα της Κατοχής; Πως
μεγάλωσαν τα παιδιά τους; Ρίχνοντας μια ματιά στην ιστορία,
αν ανατρέξουμε σε φωτογραφικό υλικό με τις παραστάσεις του
θεάτρου Σκιών στις φτωχογειτονιές, αν διαβάσουμε την
Καλλιοπίτσα του Χριστιανόπουλου στο: «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ,
ΟΥ Μ’ ΕΘΕΣΠΙΣΕΝ…» τότε όλα θα γίνουν ξεκάθαρα. Βέβαια
στον αντίποδα υπάρχουν ντοκουμέντα για το Ολοκαύτωμα, την
γενοκτονία στο Δίστομο κ.α. Εξαρτάται από πού θέλουμε να
ξεκινήσουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα των κρίσεων.
Ίσως ο συνδυασμός και των δύο οπτικών είναι μία ρεαλιστική
επιλογή θέασης του πως βιώνουν οι άνθρωποι τις καταστάσεις
κρίσης.


Αν περάσουμε στη φάση της διαπραγμάτευσης θα δούμε ότι η
κρίση πέρα από όλα τα άλλα ήρθε να δοκιμάσει: τις αντοχές, τις
δυνάμεις, και τις δυνατότητές μας, είναι η αφορμή για ένα κρας
τεστ στις σχέσεις, στους δεσμούς και στον τρόπο με τον οποίο
σχετιζόμαστε με τους άλλους. Θα αντέξουμε; Πάνω σε ποιές
βάσεις θα στηριχθούμε;
Οι νέοι σήμερα αμφισβητούν το καθιερωμένο, διαμαρτύρονται,
εξεγείρονται, αναζητούν την ουσία , δεν συμβιβάζονται εις
βάρος της προσωπικής τους εξέλιξης, προσπαθούν να
αποκαλύψουν τον εαυτό τους, να επικοινωνήσουν με
ουσιαστικό τρόπο και να προσδιορίσουν τα όρια μεταξύ του
εγώ και του εμείς.
Μέρος αυτών τους των αναζητήσεων αποτελούν τα θέματα
της : προσωπικής ανάπτυξης, σχέσεις με τον ερωτικό σύντροφο, ο
τρόπος με τον οποίο σχετίζονται με την οικογένειά τους, με τους
φίλους τους και η επικοινωνία σε όλες της τις μορφές.

Προσωπική ανάπτυξη: η ανάπτυξη – εξέλιξη σύμφωνα με τον
'Ερικσον είναι μια διαδικασία που διαρκεί μέχρι το τέλος της
ζωής του ατόμου, αποσκοπεί στην υγιή λειτουργία της
προσωπικότητας, η οποία είναι μία διαρκής προσπάθεια.
Σύμφωνα με τον Τζων Μπόλμπυ (αναπτυξιακό ψυχολόγο) την
συνδέει με την ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει άτομα
που του ταιριάζουν και είναι πρόθυμα να προσφέρουν μία
ασφαλή βάση, να μπορεί συνεργάζεται με τα άτομα αυτά σε μία
σχέση αμοιβαίας ικανοποίησης. Ένα περιβάλλον μπορεί να
θεωρηθεί διευκολυντικό όταν: ενθαρρύνει την ανάπτυξη και
δίνει ζωτικό χώρο για την εξέλιξη της δημιουργικότητας,
αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.
Η απόκτηση ασφαλούς βάσης είναι ανάγκη πανανθρώπινη,
ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, κοινωνικο -οικονομικής τάξης,
εθνικότητας και φυλής. Είναι το σκαλοπάτι πάνω στο οποίο
μπορεί να πατήσει κανείς για την επίτευξη των στόχων και την
ανάπτυξη των ταλέντων του. Αυτή η βάση αποτελείται από ένα
ή και περισσότερα άτομα, είναι εκείνο ή εκείνα τα άτομα τα
οποία μπορούμε να εμπιστευτούμε, είμαστε σίγουροι για την
ύπαρξή τους στο πλάι μας και νιώθουμε άνετα να απευθυνθούμε


σε αυτό ή αυτά για βοήθεια όταν εμφανιστούν δυσκολίες και όχι
μόνο.
Μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε;


ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΜΟΝΑΗ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ, 628 - 655 Μ.Χ.:

"Με λόγια, με φυσιογνωμία, και με τρόπους
μια εξαίρετη θα κάμω πανοπλία
και αντικρίζω έτσι τους κακούς ανθρώπους
χωρίς να έχω φόβον ή αδυναμία"

Με αφορμή τους στίχους του Καβάφη ας αναρωτηθούμε: είναι λίγοι αυτοί που
δηλώνουν ότι από αύριο θα αλλάξουν χαρακτήρα; Πόσοι έχουν προδοθεί από
πρόσωπα υπεράνω πάσης υποψίας; Δεν είναι σπάνιο, αλλά καθημερινό φαινόμενο.
Είναι μία κάμινος από την οποία όλοι μας καλούμαστε να λάβουμε το
καταναγκαστικό "βάπτισμα του πυρός". Το "κοσμικό πυρ" ή θέτοντάς το
μοιρολατρικά και σύμφωνα με το θυμόσοφο λαό :" την κακία του κόσμου", " την
αδικία της κοινωνίας". Είμαστε άραγε τόσο απροστάτευτοι , τόσο ανυπεράσπιστοι;
Αν δώσουμε στα πράγματα ένα σκοπό, τότε όλοι αυτοί που μας πλήγωσαν είναι
συνάμα και “δάσκαλοι”.

Αν πάλι περιορίσουμε το εύρος της οπτικής μας τότε ποιά είναι η πιο
αποτελεσματική λύση; Το μασκάρεμα; Η διπλωματία; Η αλλαγή χαρακτήρα; Η
εμφάνιση ενός “ψευδο – εαυτού” με πρόσχημα την αυτο-άμυνα , αλλά με βαθύτερο
αίτιο το φόβο της απόρριψης. Αν προσθέσουμε και την ευρύτερη διάδοση των
«διαδικτυακών προφίλ» μέσα από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης βλέπουμε ότι οι
σχέσεις των ανθρώπων μέσω της χρήσης του διαδικτύου διέπονται από
«καμουφλάρισμα», δείχνοντας στους άλλους αυτό που χρειάζονται για να γίνουμε
αρεστοί και αποδεκτοί.

Και ο Καβάφης στο ποίημα του καταλήγει:

" Άραγε να καμε ποτέ την πανοπλία αυτή;
Εν πάση περιπτώσει, δεν την φόρεσε πολύ.
Εικοσι επτά χρονώ, στην Σικελία πέθανε."

Ο ήρωας του ποιήματος δεν πέθανε μόνο σωματικά , πέθανε ψυχικά νέκρωσε τα
συναισθήματα του, ενέδωσε στις “εξωτερικές πιέσεις”. Είναι άραγε ποτέ κανείς τόσο
ασφαλής όταν βρίσκεται μόνος, αποστασιοποιημένος ψυχικά και ανέκφραστος;

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε το θέμα της προκλητικής ανεξαρτησίας και της
αγχώδους προσκόλλησης. Όμως τι ορίζουμε ως εξάρτηση και τι ως
ανεξαρτησία; Οποιαδήποτε επιθυμία για την παρουσία ενός ατόμου με το
οποίο συνδέεται συναισθηματικά θεωρείται έκφραση “ νηπιακής ανάγκης”.
Και οι δύο λέξεις “εξάρτηση” και “ανεξαρτησία” είναι έννοιες
αλληλοαποκλειόμενες. Αν τις αντικαταστήσουμε με όρους και έννοιες όπως : “
εμπιστοσύνη στον...”, “ συνδυασμένος με....”, “βασίζομαι στον....” και


αυτοπεποίθηση” μιλάμε με έννοιες συμβατές μεταξύ τους και
αλληλοσυμπληρωμένες. Η έννοια του δεσμού προϋποθέτει πάντα κάποιο
ιδιαίτερα αγαπητό πρόσωπο, η έννοια της εξάρτησης δεν προϋποθέτει σχέση
αλλά είναι ανώνυμη. Τα πολιτισμικά στερεότυπα προβάλλουν την
ανεξαρτησία ως το κύριο συστατικό μιας υγιούς προσωπικότητας. Είναι έτσι
όμως; Ένα υγιές άτομο γνωρίζει πότε και σε ποιούς θα βασιστεί. Είναι
ευέλικτο στην εναλλαγή ρόλων όταν η κατάσταση αλλάζει. Φέρνοντας ένα
παράδειγμα του Wenner μία γυναίκα έγκυος θεωρείται ότι μπορεί να
ανταποκριθεί στο ρόλο της όταν στην διάρκεια της εγκυμοσύνης και της
λοχείας: εκφράζει ανοιχτά την επιθυμία της για υποστήριξη με τρόπο άμεσο
και αποτελεσματικό προς το κατάλληλο άτομο. Η σχέση με το σύζυγο είναι
στενή , νιώθει πρόθυμη και ευτυχής να βασίζεται στην υποστήριξή του.
Ταυτόχρονα είναι δοτική προς τους άλλους και γεμάτη αυθορμητισμό.
Ο Bowly επικαλούμενος έρευνες κλινικών επιστημόνων συνδέει τα άτομα που
έχουν υγιή και λειτουργική προσωπικότητα με άτομα που νιώθουν
αυτοδυναμία και δημιουργούν επιτυχημένες φιλικές και εργασιακές σχέσεις.
Τα ενδεικτικά τους ευρήματα έχουν ως εξής:

1ον αυτές οι προσωπικότητες εμφανίζουν μια ομαλή ισορροπία, αφενός
πρωτοβουλίας και αυτοδυναμίας, αφετέρου ικανότητας να επιζητούν βοήθεια
και να την αξιοποιούν όταν χρειάζεται.
2 ον Η μελέτη της ανάπτυξής τους δείχνει ότι μεγάλωσαν σε στενά
συνδεδεμένες οικογένειες με γονείς που όπως φαίνεται υπήρξαν
υποστηρικτικοί και ενθαρρυντικοί.
3 ον Η οικογένεια ήταν και παρέμενε ένα κομμάτι σταθερού κοινωνικού
δικτύου μέσα στο οποίο το παιδί μεγαλώνει είναι ευπρόσδεκτο και μπορεί να
συναναστρέφεται με ενήλικες και συνομηλίκους που του είναι γνωστοί από τα
πρώτα χρόνια της ζωής του.
Η σταθερή οικογενειακή βάση από την οποία το παιδί και αργότερα ο έφηβος
και τέλος ο νέος ενήλικας, προχωρά σε μία σειρά μακρών ανακαλύψεων,
στηρίζεται στην αυτονομία η οποία ενθαρρύνεται αλλά δεν επιβάλλεται. Βήμα
-βήμα το άτομο περνάει από τη μία φάση στην άλλη. Ακόμα και αν οι
οικογενειακοί δεσμοί χαλαρώσουν, δεν διακόπτονται. Είναι η ψυχολογική
ωριμότητα με την οποία ασχολήθηκαν οι θεωρητικοί Stern, Mahler, Bowen. Η
ψυχολογική διεργασία αυτή είναι εξελικτική , σταδιακή , περιλαμβάνει τον
ψυχολογικό αποχωρισμό από την οικογένεια καταγωγής ενώ παραμένουμε σε
σχετικά στενή επαφή μαζί τους, επιτυχία μίας κατάστασης διαφοροποίησης,
αυτονομίας και αυθύπαρκτης ατομικότητας. Ο Stern σε αντίθεση με τη Mahler,
επεκτείνει κάθε ψυχολογικά σημαντικό τομέα ανάπτυξης σε όλη τη διάρκεια
της ζωής.
Ο πυρήνας της αναζήτησης του κάθε ατόμου είναι ο “βασικός εαυτός”, έννοια
που εισήγαγε ο Bowen, αυτό που η Mahler ορίζει ως “εαυτό”. Ο “εαυτός”
αυτός δεν είναι διαπραγματεύσιμος στο σύστημα σχέσεων, δεν ανταποκρίνεται
σε πιέσεις, πειθαναγκασμούς, έγκριση ή καθησυχασμό προκειμένου να
“κερδίσει πόντους” σε μία σχέση. Ο “βασικός εαυτός” με σταθερότητα
αντικειμένου αλλάζει από μέσα, βασιζόμενος στη γνώση, την εμπειρία και την
επιλογή, δεν έχει ανάγκη να μιμηθεί κάποιον άλλο. Η προσπάθεια και η


ανάγκη για απόκτηση μίας ταυτότητας του «εαυτού» οδηγεί τους νέους στο να
ενταχθούν σε ομάδες ( αθλητικές, πολιτικές, κοινωνικές). Βασικός παράγοντας
για την προσωπική ανάπτυξη του ατόμου είναι και ο τρόπος που σχετίζεται
κανείς με τέτοιες ομάδες.

Εν κατακλείδι η προσωπική ανάπτυξη συνοψίζεται στην φράση : “Γίνομαι
καλύτερος όχι για τους άλλους αλλά για να πλησιάσω πιο κοντά σε
αυτό που με εκφράζει, εκεί που θέλω να φτάσω τον εαυτό μου, στο
δρόμο που δεν θα με απομονώνει από τους άλλους, αλλά σε αυτό
που θα με συνδέσει με αυτούς που έχω τις προϋποθέσεις να
επικοινωνήσω ουσιαστικά”
Ο κάθε άνθρωπος στην πορεία του προς την αυτογνωσία έχει να
αντιμετωπίσει προκλήσεις:
Ως επί το πλείστον ασκούνται πιέσεις για τη συμμόρφωση του
ατόμου με τις επιταγές: του κράτους, της οικογένειας , των
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, της θρησκείας κ.α. θεσμών . Έχουμε μία
πάλη μεταξύ του ΥΠΕΡΕΓΩ, του ΕΓΩ και του ΕΚΕΙΝΟ. Οι στίχοι
του Γεράσιμου Ευαγγελάτου : “Του το κρατάω αυτού του κόσμου
που δε μου ανήκει ο εαυτός μου. Γι' αυτό τα δίχτυα που του ρίχνω
είναι όσα θέλω εγώ να δείχνω” μιλάνε για αυτή την σύγκρουση.
Σύμφωνα με τον Freud το ΕΓΩ ο οργανωτικός πυρήνας της
προσωπικότητάς , ΥΠΕΡΕΓΩ η συνείδηση περί του "πρακτέου", που
αντιστοιχεί στην κοινωνική ζωή και το ΕΚΕΙΝΟ το ασυνείδητο
μέρος της ψυχικής ζωής -ορμή προς την ευχαρίστηση και την
καταστροφή που αντιστοιχούν στην βιολογική πτυχή της ψυχικής
ζωής του ανθρώπου. Το άτομο προκειμένου να έχει μία ισορροπία θα
πρέπει να φροντίσει έτσι ώστε ικανοποιούνται εξίσου οι απαιτήσεις
όλων των πλευρών της ψυχικής δομής: του ΕΓΩ, του ΥΠΕΡΕΓΩ και
του ΕΚΕΙΝΟ ώστε να υπάρξει δηλαδή ψυχολογική, κοινωνική και
βιολογική αρμονία. Ένας τρόπος είναι η έκφραση μέσω της τέχνης,
οποιασδήποτε μορφής τέχνης, αφού στην τέχνη δεν υπάρχει λάθος ή
σωστό, ηθικό ή ανήθικο. Είναι ο χώρος που δίνει την ευκαιρία στο
άτομο να ξεδιπλώσει το ΕΙΝΑΙ του ακέραιο, ίσως κωδικοποιημένα.
Ας γνωρίσουμε και ας αποδεχθούμε αυτό που είμαστε, με αυτογνωσία
και αυτοαποδοχή κάνουμε τα πρώτα βήματα στο μονοπάτι της
προσωπικής εξέλιξης.

Η εξήγηση για το ποιοι είμαστε υπάρχει στο παρελθόν, η
υπευθυνότητα του ποιοι θέλουμε να είμαστε υπάρχει στο παρόν . Αν
το παρελθόν μας ή ο χαρακτήρας μας χρησιμοποιείται ως “άλλοθι”
για αυτά που ονομάζουμε λάθη, παραμένουμε προσκολλημένοι στην


επίπλαστη ασφάλεια της στασιμότητας. Ζούμε για το παρελθόν και
όχι για το παρόν και το μέλλον.
Ο τρόπος για να ζούμε στο παρόν δεν είναι να

απωθήσουμε το παρελθόν, αλλά να συμβιβαστούμε με
την ιδέα του ποιοί ήμασταν, να κατανοήσουμε το γιατί
συνέβησαν κάποια γεγονότα, να εξηγήσουμε τις τυχόν
παραλείψεις των γονέων στο μεγάλωμά μας.
Χρειάζεται να αλλάξουμε εμείς και όχι να αλλάξουμε
εμείς τους άλλους. Οι σχέσεις για να αναπτυχθούν
χρειάζονται χρόνο και διάθεση για επικοινωνία. Ζούμε
για να επικοινωνούμε και ζούμε καλύτερα όταν
επικοινωνούμε θετικά, υπεύθυνα, με συναισθηματική
ευθύνη.
Η προσπάθεια για βελτίωση είναι μια συνεχής
διαδικασία αυτογνωσίας,
αυτοαξιολόγησης,συνειδητοποίησης και ενσυναίσθησης.
Με ποιόν τρόπο; Αποβάλλοντας τα φορτία και τις
αρνητικές εμπειρίες μέσα από: τις λέξεις, το βλέμμα, τις
χειρονομίες και την χροιά της φωνής μας . Οι λέξεις
έχουν δύναμη, το βλέμμα , η χροιά της φωνής, οι
χειρονομίες , οι κινήσεις, οι πράξεις μας έχουν δύναμη,
όλοι οι τρόποι λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας.
Όσο μπορούν να μας φέρουν κοντά, άλλο τόσο μπορούν
να μας απομακρύνουν, να μας αποξενώσουν από τον
άλλον ή τους άλλους. Πόσες φορές δεν έχουμε
μετανιώσει για πράγματα που είπαμε ή δεν είπαμε και
αναρωτιόμαστε πως θα ήταν αν τα πράγματα ήταν
αλλιώς. Ίσως και ο άλλος τότε να μας είχε
συμπεριφερθεί διαφορετικά. Ίσως... Τι κάνουμε όμως για
το παρόν και το μέλλον ή τι κάνουμε για να το
διαπιστώσουμε;
Στείλαμε ένα γράμμα σε κάποιον για να του δηλώσουμε
τα λάθη μας, τα σημεία που μας ενόχλησαν στον τρόπο
που σχετιζόμασταν; Πόσο συχνά δηλώνουμε με λόγια


και έργα ειλικρινά την αγάπη , την εκτίμηση και τον
σεβασμό μας;
Ξέρουμε τι είναι αγάπη;
Παραθέτω ένα ποίημα του Χαλίλ Τζιμπράν για το γάμο
και την αγάπη , το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο
της Βιρτζίνια Σάτιρ ΠΛΑΘΟΝΤΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ :


Αλλά αφήστε εκεί να υπάρξουν κενά στην ένωσή σας.
Κι αφήστε τους ανέμους των ουρανών να χορεύουν
ανάμεσά σας
Αγαπάτε ο ένας τον άλλο, αλλά μην φτιάχνετε δεσμά
αγάπης:
Αφήστε την να γίνει καλύτερα μία κινούμενη θάλασσα
ανάμεσα στις ακτές των ψυχών σας.
Γεμίζετε ο ένας το κύπελλο του άλλου, αλλά μην πίνετε
από το ένα κύπελλο.
Δίνετε ο ένας στον άλλο από το ψωμί σας, αλλά μην
τρώτε από το ίδιο καρβέλι.
Τραγουδάτε και χορεύετε μαζί και να χαίρεστε, αλλά
αφήνετε τον καθένα σας να μένει μόνος.
Ακριβώς όπως οι χορδές ενός λαγούτου είναι μόνες
ενώ ταυτόχρονα παίζουνε τον ίδιο σκοπό.
Δίνετε τις καρδιές σας, μα όχι ο ένας στου άλλου τη
φύλαξη
Γιατί μονάχα το χέρι της ζωής μπορεί να περικλείσει
τις καρδιές σας.
Και να στέκεστε μαζί μα όχι πολύ κοντά ο ένας στον
άλλο:
Γιατί οι κολόνες του ναού στέκονται σε απόσταση κι η
βελανιδιά και το κυπαρίσσι δεν φυτρώνουν το 'να στη
σκιά του άλλου.

Για τον καθένα η αγάπη έχει διαφορετικό ορισμό..

Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς : “ Μα πως μπορώ να
πλησιάσω σε αυτά που πραγματικά θέλω; ”

Οι ομάδες συμβουλευτικού χαρακτήρα είναι ένας
δρόμος , ένα εργαστήρι “προαγωγής της επικοινωνίας”,
οι νέοι έχουν την δυνατότητα μέσα από αυτές τις ομάδες
να εκφραστούν, να μοιραστούν, να ανταλλάξουν
εμπειρίες, απόψεις, προβληματισμούς, διλλήματα, να
δράσουν ως καθρέφτης ο ένας του άλλου. “Με βοήθησε
στο να βλέπω τα πράγματα σφαιρικά και όχι να
νοιάζομαι μόνο για την προσωπική μου ικανοποίηση”
αξιολόγηση μέλους ομάδας διαφυλικών σχέσεων. Θα
παραθέτω εμβόλιμα φράσεις από τις αξιολογήσεις νέων
που συμμετείχαν σε ομάδες διαφυλικών σχέσεων με
σκοπό να παντρέψουμε την θεωρία με την εμπειρία μέσα
σε μια τέτοια ομάδα.

Ο συντονιστής της ομάδας “ο ειδικός” είναι σε θέση να
θέσει τις κατάλληλες ερωτήσεις που θα κεντρίσουν το
ενδιαφέρον, που θα θέσουν τους νέους σε μια διάθεση
για αυτοανακάλυψη και εξερεύνηση του άλλου, να δώσει
το έναυσμα για αλληλεπίδραση .

“Αυτή η ομάδα διαφυλικής αγωγής είναι πολύ
σημαντική για τους εαυτούς μας και την ψυχολογία μας.
Γιατί πως θα συνεχίσουμε να ζούμε αν δεν γνωρίζουμε
ή χάσουμε ότι πιο πολύτιμο ... τον εαυτό μας;;;”, 2001. “
έχοντας κάποιος προβληματιστεί ενεργά και εκτεταμένα
πάνω σε θέματα “διαφυλικής αγωγής”, δεν μπορεί παρά
να κάνει πιο γερά βήματα, εάν φυσικά το επιθυμεί, προς
μία όμορφη και ουσιώδη σχέση”,

Μέσα σε ένα πλαίσιο το οποίο παρέχει τις στοιχειώδεις
εγγυήσεις για ένα “ξεγύμνωμα ψυχής” με υπευθυνότητα
υπό τις αρχές του σεβασμού της διαφορετικότητας σε
όλα τα επίπεδα, της μοναδικότητας του ατόμου, της


εμπιστευτικότητας, της εχεμύθειας και της διάθεσης για
κατανόηση του άλλου. “Το γεγονός ότι το κάθε άτομο
συμπληρώνει αυτό που λέει το προηγούμενο, βοηθά
στην όμορφη ροή της συζήτησης, δηλώνει επικοινωνία”.
Δεν είναι μόνο το μοίρασμα και η επικοινωνία το
ζητούμενο τέτοιων ομάδων αλλά και η “εκπαίδευση”
μέσω των αλληλεπιδράσεων που δημιουργούνται. Μια
εκπαίδευση σε πιο λειτουργικούς τρόπους επικοινωνίας.
“Η διαφυλική αγωγή είναι λιθαράκι και αυτή, όπως η
αριθμητική, η γραμματική και ίσως σημαντικότερη,
γι'αυτό θα πρέπει κάποιος να μας συντονίζει σε αυτή τη
δύσκολη πορεία ανεύρεσης του εαυτού μας και
συνύπαρξης με τους άλλους”
Υπάρχει η ενδυνάμωση, η ενίσχυση του συναισθήματος,
ο χώρος για αυτοέκφραση με αποδοχή. “Κατάφερα να
εξωτερικεύσω όποια μου ιδέα και άποψη είχα μέσα στην
ψυχή μου και να την μοιραστώ με την ομάδα. Με
βοήθησε πολύ για την καλύτερη επιλογή συντρόφου,
συνειδητοποιημένη όμως επιλογή”, “ μέσο
οξυγόνωσης, ένιωσα ικανοποίηση, ένιωσα γεμάτη και
πλήρης” “έλαβα θετική τροφοδότηση για να αντέχω την
υπόλοιπη εβδομάδα”
Είναι η αφορμή για να ξεκινήσεις το υπέροχο ταξίδι της
ανακάλυψης του εαυτού σου.

“ένιωσα έντονες στιγμές. Ένιωθα μερικές φορές ότι δεν
αντέχω κάποιες συζητήσεις. Τελικά γιατί δεν τις αντέχω;
Γιατί δεν θέλω ή γιατί φοβάμαι την αλήθεια;; Θα το
ψάξω.. Θα συνεχίσω να ψάχνω!!!”

Από το καμίνι της κοινωνίας στο καμίνι της ομάδας των
διαφυλικών σχέσεων ο συντονιστής φροντίζει να κρατά
την οικειότητα, να αναδεικνύει την ελευθερία
έκφρασης. Υπάρχουν και άλλοι δρόμοι αυτός της


ατομικής συμβουλευτικής, ο καθένας επιλέγει αυτό που
τον εκφράζει καλύτερα.
Κλείνοντας θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τα λόγια
μιάς ανώνυμης νέας που μπορεί να ήταν ή να βρίσκεται
ο καθένας απο εμάς στη θέση της: “ήμουν τόσο
κουρασμένη συναισθηματικά τόσο απελπισμένη,
περιτριγυρισμένη απο άτομα με στείρα λογική χωρίς
συναίσθημα ή τουλάχιστον χωρίς να εκφράζονται που
κόντευα να αλλοτριωθώ και η ίδια”

Ο εδώ ο Ντίνος Χριστιανόπουλος θα συνιστούσε
“ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ” από τον "ΑΝΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΟ
ΚΑΗΜΟ" :
“Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας κι έχετε ένα
χέρι να σας σφίγγει τρυφερά, έναν ώμο ν’ ακουμπάτε
την πίκρα σας, ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή
σας, κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας,
έστω και μια φορά; Είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού
σιγή για τους απεγνωσμένους;”

Η ομιλία απο την Ημερίδα : "Προσωπική ανάπτυξη & συναισθηματική ενίσχυση - Μια απάντηση στην οικονομική κρίση"  και συγκεκριμένα για το θέμα : "Προσωπική ανάπτυξη και συναισθηματική ενίσχυση των νέων, Διαφυλική αγωγή"